Kalkulator ISKRA 111.
Искра 111 (Iskra 111) to radziecki kalkulator produkowany od 1972 roku, jednak konstrukcyjnie przypomina kalkulatory produkowane 10 lat wcześniej na zachodzie Europy i w USA. Maszyna zbudowana jest bez użycia elementów o dużej skali integracji, które były już często wykorzystywane. Należy też przypomnieć, że rok wcześniej pojawił się na rynku pierwszy układ nazywany "calculator on a chip", dzięki któremu wielkość kalkulatorów biurkowych radykalnie się zmniejszyła. Ale to inna historia … Charakterystyczną cechą jest też zastosowanie lamp nixie, które w latach 70. na zachodzie wychodziły już z użycia. Najciekawszym elementem jest jednak pamięć zastosowana w tej maszynie liczącej. Jest to pamięć akustyczna z linią opóźniającą i to rozwiązanie powoduje, że kalkulator jest ciekawym egzemplarzem dla kolekcjonerów.
Pamięci akustyczne z linią opóźniającą stosowane były w pierwszych maszynach liczących od lat 50. ubiegłego wieku. W pierwszych rozwiązaniach stosowana była tzw. pamięć rtęciowa zastąpiona później tak jak w tym urządzeniu drutem ze stopów niklu. Pamięci rtęciowe stosowane były m.in. w pierwszych polskich komputerach EMAL z 1953 roku i XYZ z 1958 roku.
Działanie zastosowanej w tym kalkulatorze pamięci polega na wprowadzaniu z jednej strony drutu, za pomocą przetwornika, bitów w postaci sygnałów akustycznych. Impulsy akustyczne przemieszczają się na drugi koniec drutu gdzie są zamieniane z powrotem, za pomocą innego przetwornika, na sygnał elektryczny. Sygnał elektryczny wraca na początek drutu gdzie ponownie zamieniany jest w przetworniku na sygnał akustyczny i wprowadzany do drutu. W ten sposób informacja krąży w układzie tak długo póki dostarczany jest prąd. Prędkość rozchodzenia się impulsów w drucie jest o parę rzędów wielkości mniejsza niż prędkość przemieszczania się ładunków elektrycznych w przewodniku. Na drucie powstaje w ten sposób opóźnienie, które umożliwia wprowadzanie do niego wielu bitów zanim pierwszy pojawi się na jego drugim końcu. Drut można porównać do rejestru przesuwnego lub do kolejki FIFO. Pojemność tego typu pamięci zależy od:
- czasu opóźnienia, który jest zależny od fizycznych właściwości drutu, czyli czasu propagacji impulsów i od długości drutu, która ograniczona jest tłumieniem w nim sygnału;
- częstotliwości pracy układu czyli czasu trwania impulsu.
Przetworniki wprowadzające impulsy do drutu działają wykorzystując zjawisko magnetostrykcji, czyli zjawisko polegające na powstawaniu odkształceń pod wpływem pola magnetycznego. Najczęściej 
stosowanym materiałem do budowy przetworników był nikiel. Dwa podłączone do drutu paski niklu umieszczone w cewkach, które generują impulsy w przeciwnych kierunkach, powodują skrętne odkształcenie się drutu. Po drugiej stronie drutu znajduje się podobny przetwornik, który tłumaczy skrętne impulsy drutu na sygnał elektryczny.
Działanie linii opóźniającej przedstawione za pomocą bramek logicznych widoczne jest na schemacie poniżej.
A tak wygląda kalkulator ze zdjętą obudową. Pod klawiaturą widać skrzyneczkę w której umieszczona jest pamięć. Obok zdjęcie wnętrza skrzyneczki na którym widać pętlę drutu tworzącą linię opóźniającą.
W późniejszych okresach produkcji i w kolejnych wersjach np. ISKRA 111M zrezygnowano z tego typu pamięci na rzecz układów scalonych. Kalkulatory ISKRA z początku lat 70. to prawdopodobnie ostatnie maszyny liczące, w których stosowano pamięć akustyczną.
Olek Kwaśniewski
Jeżeli posiadasz jakieś stare kalkulatory lub inny sprzęt elektroniczny, który nie jest Ci potrzebny, napisz do mnie, pomogę Ci się go pozbyć :).
Comments
Komentarze do “Kalkulator ISKRA 111.”
Skomentuj
-
Warto odwiedzić:
Losowe zdjęcia z galerii
Piękne urządzenie i właśnie stałem się jego posiadaczem. Niestety mój kalkulator nie działa.
Jeżeli ma pan schemat tego urządzenia to bardzo bym prosił o jego udostępnienie. Ułatwiłoby mi to jego naprawę.
Niestety nie mam schematu. Jakie są objawy? Jeżeli całkowicie nie daje się uruchomić to może tylko zasilanie?
Świetny artykuł, od pewnego czasu interesuje się tego typu sprzętem, bardzo pomocny . PozDro
Dostałem dwa takie kalkulatory z prośbą o ich utylizację. Szkoda niszczyć, może komuś się przyda?
Ten artykuł zawiera informacje które szukałem.
Jeśli nie zostały zutylizowane lub już podarowane, chętnie wezmę jeden z nich :-)
Z zainteresowaniem przeczytałem ten artykuł, tylko dlatego iż takowy posiadam , nawet częściowo na chodzie , tzn. wyświetlacz świeci, można wprowadzać pojedyncze cyfry i dalej już ani, ani .
Jaką to ma wartość np. złomu ( jakie metale ?) czy kolekcjonerską ?
pozdrawiam
f
Witam, mam taki kalkulator na sprzedaż działa i jest w dobrym stanie
hi i too have calculator in need of circuit board or two,if anyone has a iskra 111 (without delay line memory) that thay can part with i would be interested,seems the first circuit board has been badly repaired from previous owner,best regards nicholas
witam, jesli ktoś z was jest w posiadaniu takieko kalkulatora (moze byc niesprawny) proszę o kontakt na kuran17@elektroda.net
Opisana przez Ciebie pamięć akustyczna nie jest jedyną, która się znajduje w tym urządzeniu i działa na zasadzie opóźnienia. Na pierwszym module (najbardziej z prawej) znajdują się dwie duże brązowe kostki oznaczone "ЛЗТ-1,0-1200". To linie opóźniające LC, przypuszczalnie używane do przechowywania wartości wyświetlanych cyfr.
Witam. Właśnie otrzymałem paczkę z tym kalkulatorem.
Uruchomiłem go i sprawdziłem. Wszystko chodzi super, ale po 30 minutach pracy padł bezpiecznik topikowy.
Ściągam teraz zapasowe bezpieczniki i będę testował dalej tą piekielną maszynę.
Mam nadzieję, że odpali i było to tylko spowodowane starością bezpiecznika. Bo inaczej trzeba by sięgnąć do wnętrzności maszyny :-)
portfolios…
Kalkulator ISKRA 111. | Olek Kwaśniewski…